Van crowdfunding naar crowd engagement

Op donderdag 17 en vrijdag 18 maart jongstleden vond in Bern het het jaarlijkse Forum Kultur und Ökonomie plaats. Dit was de 16e editie en het thema luidde Liaisons dangereuses oder gegenseitige Inspiration? Modell Wirtschaft – Modell Kultur: von Unterschieden und Gemeinsamkeiten. Op uitnodiging van Pro Helvetia, het grootste Zwitserse publieke cultuurfonds, mocht ik iets vertellen over voordekunst en de ervaringen die ik de afgelopen 5,5 jaar heb opgedaan met crowdfunding voor kunstprojecten. 

Het was een eer uitgenodigd te worden om als ‘best practice’ te mogen vertellen over voordekunst en de Nederlandse kunstsector. Helemaal omdat ik het podium mocht delen met inspirerende sprekers als Stefano Stoll, Chris Dercon en Alexa Clay. In dit blogbericht sta ik kort stil bij enkele inspirerende lessen die tijdens deze conferentie met het publiek gedeeld werden.   

Weet wat je waard bent

Onder leiding van Stefano Stoll is Images.ch gegroeid van een kleinschalig fotofestival tot een gerenommeerde fotobiënnale. Een van zijn grootste uitdagingen: de financiering van dit gratis toegankelijke festival. Dit heeft hij kunnen ondervangen door bij het bedrijfsleven en de toeristische sector duidelijk te maken wat het belang is van Images.ch voor de ontwikkeling van de regio. Images.ch is letterlijk hét citymarketing instrument van het district Veyvey geworden, waardoor het voor de private sector logisch is mee te financieren. Voor hen werd namelijk duidelijk dat het publiek dat naar Images.ch komt ook daadwerkelijk een boost geeft aan de locale economie en dat het festival een positieve uitstraling heeft op de regio. Stefano Stoll is er op deze manier met Images.ch in geslaagd zijn waarde voor de samenleving duidelijk te maken zonder concessies aan de inhoud te doen. 

Neem je publiek serieus

Hoogtepunt van de eerste dag was voor mij de lezing van Chris Dercon, directeur van Tate Modern en vanaf 1 januari 2017 artistiek leider van Volksbühne Berlin. Zeer bevlogen sprak hij over de degradatie van het begrip creativiteit en uitte hij zijn zorgen over de totaal uit de hand gelopen prijzen in de kunstmarkt en de onleefbaarheid van de stad Londen. Via Spaanse jongeren die massaal als zombies de straten op gaan, tot het winnen van The Turner Prize 2015 door collectief Assemble, kwamen we uiteindelijk bij de nieuwbouw van Tate Modern.

In 2003/2004 presenteerde Tate Modern in de Turbine Hall The Weather Project van Olafur Eliasson, één van de meest indrukwekkende presentaties in deze ruimte. Wat bovenal opviel: het publiek nam de Turbine Hall over. Ze hielden zich niet aan de heersende regels, maar wilden in de ruimte samenkomen, picknicken en zelfs overnachten. De installatie van Eliasson werd aanleiding voor vrienden en familie om elkaar te ontmoeten in Tate Modern. 

'Tijd doorbrengen met anderen' is voor 45% van de ondervraagden de belangrijkste motivatie om Tate Modern te bezoeken

Dit is iets dat ook uit recent publieksonderzoek naar voren komt. Wat blijkt? 45% van de ondervraagden geeft als belangrijkste motivatie om Tate Modern te bezoeken vanwege een sociaal aspect. ‘Tijd doorbrengen met anderen’ vindt het publiek het belangrijkste, terwijl slechts 11% ‘Om inspiratie op te doen’ als belangrijkste motivatie opgeeft. Dercon ga aan dat het voor culturele instellingen van groot belang is om je open te stellen voor invloeden van buitenaf, maar tevens om de wensen van je publiek serieus te nemen. 

Het nieuwe Tate Modern opent 17 juni haar deuren. Hier zal de beleving van de bezoeker centraal komen te staan. Ik ben benieuwd!

Laat je verrassen

Op een of andere manier is de publicatie The Misfit Economy volledig langs mij heen gegaan. Gelukkig was Alexa Clay, auteur van dit boek, aanwezig om mij de perfecte introductie te geven in haar onderzoek naar de rafelranden van de samenleving. Clay heeft de afgelopen jaren gepraat met drugsdealers, Amish, hackers, terroristen en anderen die functioneren in de illegale en/of informele economie. Ik vond het inspirerend en ik denk dat The Misfit Economy ook nog veel lessen in zich heeft voor de cultuursector. Kort samengevat in vijf punten:

1. Unlock resources, hustle & stay determined
2. Hack systems in need of change
3. Build on what is - Copy and remix
4. Provoke alternatives, question myths
5. Don't be afraid to pivot 

In voorbereiding op mijn eigen presentatie heb ik goed nagedacht wat eigenlijk de belangrijkste impact van voordekunst is. Is dit enkel de funding? Of is het meer dan dat? In mijn beleving wordt crowdfunding voor kunstprojecten nog te vaak gezien als een alternatieve of aanvullende vorm van financiering. Dit komt mede ook door de opkomst van crowdfunding bij ondernemers en in het bedrijfsleven. Deze vorm van crowdfunding, vaak leningen of investeringen, draait met name om het financieren, terwijl het in de kunstsector juist om betrokkenheid, engagement, draait. Crowdfunding voor kunst en cultuur is veel meer een communicatie- of marketinginstrument. Dit heb ik in de 25 minuten die ik had duidelijk proberen te maken. Tevens heb ik aandacht besteed aan de unieke samenwerking die wij als organisatie hebben met een groot aantal publieke en private partners.

Ik vond het inspirerend om weer eens in een nieuwe context te zijn en te leren van anderen. Daarnaast is Zwitserland een mooi land en Bern een prachtige stad. Zeker de moeite waard om nog eens te bezoeken. 

Speciale dank aan Andrew Holland, directeur Pro Helvetia en Hedy Graber, Directeur Cultuur en Welzijn, Migros Kulturprozent.

For the English translation of this blog, click here

Het Forum Kultur und Ökonomie is een informele vereniging van publieke en private culturele initiatiefnemers. Doel is om de kennis van en de interactie tussen economische en politieke dimensies op het gebied van cultuur en de cultuurfinanciering te vergroten. Jaarlijks staat een thema centraal en wordt het symposium in een andere Zwitserse stad georganiseerd.